Wasza historia

Jej kariera sportowa rozpoczęła się w 1952 roku. Niezwykły talent sportowy i sprawność fizyczna wiejskiej dziewczyny rozwijały się w tamtych czasach bardzo szybko. Pochodziła z małej wioski Wielki Mędromierz w powiecie tucholskim. „Zaczęło się przypadkowo. Pracowałam wtedy w Gminnej Spółdzielni Samopomoc Chłopska w Kęsowie. W 1952 roku zwrócił się do mnie z zapytaniem Józef Mięsikowski z Rady Powiatu Zrzeszenia LZS, czy pojechałabym na kurs szkoleniowy instruktorów i organizatorów sportu do Sępólna Krajeńskiego. Zgodziłam się. Okazało się, że były tam również sprawdziany w różnych konkurencjach lekkoatletycznych. Wypadłam bardzo dobrze, bo byłam bardzo sprawna sportowo. Trenerzy orzekli, że mam wybitne zdolności do rzutów i radzili, żebym się w nich specjalizowała. Krótko po tym kursie pojechałam na mistrzostwa Polski Zrzeszenia LZS w 1952 roku do Krakowa” – wspomina Irena Starzyńska-Górska (cyt. Tygodnik Tucholski 2007 numer 1/2007). W tamtym czasie nie rzucała jeszcze oszczepem, wygrała rzut granatem i zajęła drugie miejsce w rzucie dyskiem. Co było sporym sukcesem, gdyż nie miała żadnego szkoleniowca ani sprzętu sportowego – dresu czy butów z kolcami, startowała na boso. Radziła sobie jak mogła. Trenowała na polu czy łące. Na kolejnych mistrzostwach Polski LZS w Szczecinie rzuciła oszczepem 37,83 m i był to nowy rekord Zrzeszenia LZS. Trzy lata później także w Szczecinie poprawiła własny rekord. W 1957 roku, kiedy startowała w mistrzostwach Polski LZS w Poznaniu zdobyła drugie miejsce. Rzuciła wtedy na odległość 45,59 m.

Nowy rekord Ireny Starzyńskiej w mistrzostwach lekkoatletycznych Zrzeszenia LZS w Bydgoszczy w 1958 r. to 46,28 m. Od tego momentu zaproponowano jej współpracę z reprezentacją narodową. Kolejne sukcesy to III miejsce z wynikiem 45,89 m w Międzynarodowych Igrzyskach Młodzieży Wiejskiej. W 1958 roku pojechała na mistrzostwa Europy w Sztokholmie. Zajęła trzynaste miejsce, a startowała z kontuzją łokcia. Po mistrzostwach Europy startowała jeszcze w innych zawodach, ale niestety kontuzja ciągle się jej odnawiała. Jej rekord Polski Zrzeszenia LZS został poprawiony dopiero po 12 latach! Irena Starzyńska reprezentowała kluby LZS Bydgoszcz, LZS Tuchola i LZS Nadwiślanin Chełmno.

Po zakończeniu kariery sportowej udzielała się jako społecznik, pracowała od 1956 roku w Radzie Wojewódzkiej, a następnie w Radzie Powiatowej Zrzeszenia LZS, gdzie z wielkim zaangażowaniem poświęcała się organizacji wielu imprez sportowych. W 1960 roku była współorganizatorem Wojewódzkiego Festynu Sportowo-Rekreacyjnego z okazji Igrzysk Olimpijskich w Rzymie. Tę imprezę później przekształcono w Igrzyska Olimpijskie Sportowców Wiejskich Województwa Kujawsko-Pomorskiego. Ukoronowaniem jej działalności były IV Igrzyska Olimpijskie Sportowców Wiejskich w Tucholi, które współorganizowała. W 1972 roku poprowadziła reprezentację Tucholi na nowy stadion, złożyła przysięgę i, co najważniejsze, zapaliła znicz olimpijski.

W trakcie swojej działalności w sporcie została wyróżniona wieloma odznaczeniami i nagrodami. W 1958 roku Główny Komitet Kultury, Sportu i Turystyki przyznał jej tytuł Mistrza Sportu. W 1966 roku została wybrana do 20 najlepszych sportowców LZS na 20-lecie istnienia organizacji.

Mimo przejścia na emeryturę w 1991 roku, nadal pracowała społecznie i angażowała się w rozwijanie sportu nie tylko w powiecie tucholskim, ale także w województwie. Podczas wywiadu do monografii pn. „Dziedzictwo przeszłości” Wielki Mędromierz 1313-2013”, w kwietniu 2012 roku mówiła: „Aby być w kadrze narodowej trzeba było pracować, z niczego nie przyjdzie, 20 letnia młoda dziewczyna ze wsi z Mędromierza, oni mieli ze mną kłopot… Było dużo wyjazdów, jak się zaczęło tak bez przerwy jeździłam od 1952 roku. Nigdy nie lubiłam zdjęć. Uciekałam od gazet. Mam tyle odznaczeń jako sportowiec i pracownik, dużo dyplomów z początków kariery popaliłam, nie lubię wracać to tego, bo to jest już historia. Chociaż po tylu latach jeszcze ludzie rozpoznają mnie na ulicy. Teraz mam dużo pracy, opiekuję się wnuczką…

Miasto i gmina Mrocza liczy niewiele ponad 9 tys. mieszkańców, leży w zachodniej czę­ści województwa kujawsko-pomorskiego, w powiecie nakielskim. Kibice podnoszenia ciężarów wiedzą, że obecnie Miejsko-Gminny Ludowy Klub Sportowy „Tarpan” Mrocza to jeden z najlepszych w kraju w tym sporcie, jednak sekcja ta powstała w klubie najpóźniej.

Początki klubu sięgają roku 1947, ale tradycja uprawiania sportu jest o wiele starsza. Przed II wojną świa­tową działało tu Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”, Przysposobienie Wojskowe „PW” pod patronatem wojska, Bractwo Kurkowe, Stowarzyszenie Młodzieży Katolickiej oraz bardzo silne harcerstwo. Uprawiano głównie lekkoatletykę – jej wybitnym przedstawicie­lem był Wiesław Kapsa – mistrz Pomorza w dziesięcioboju i zdobywca V miejsca w Mistrzostwach Polski. W „Sokole” zaś istniała drużyna koszykówki. Nie było natomiast drużyny piłki nożnej. Dlatego w 1947 roku z myślą o tej dyscyplinie powołano LZS. Jego założycielami byli Kazimierz Bielawski i Zenon Świniarski. Pierwszym prezesem został Antoni Kowalski, a pierwszymi spon­sorami byli: aptekarka Hanna Speichert i dzierżawcy młyna Kowalski oraz Gołaszew­ski.

Rozkwit klubu nastąpił w latach 50. XX wieku, kiedy to patronat nad klubem przejął miejscowy PGR, a jego preze­sem został Józef Pawłowicz, dyrektor zakładu. Zatrudniono trenera, sprowadzono do klubu pięciu piłkarzy z Bydgoszczy. Zespół piłkarski szybko awansował do klasy A, a w 1957 r. zdobył w Chełmnie Mistrzostwo Pomorza LZS. W nagrodę za ten sukces oraz z okazji otwarcia nowo wybudowanego stadionu mogli zagrać z drużyną „Iskra” Połtawa z Ukrainy – niestety przegrali go 2:4.

W 1957 roku utworzono sekcję „małe­go żużla”, zgłoszoną do Polskiego Związku Motorowego. Żużlowcy z Mroczy byli jed­nymi z lepszych w kraju, choć na mecze, na które przychodziło nawet 3 tys. kibiców, jeż­dżono bardzo daleko – bo aż do… Legnicy. Sekcję zlikwidowano w 1965 roku.

Oprócz piłki nożnej i żużla była sekcja tenisa stołowego, bilardu oraz rozpoczynano organizację sekcji… szermierki.

W lipcu 1971 roku doszło do połączenia LZS Mrocza z LKS Orkan Lubaszcz. Nie był to udany mariaż. Silniejszy wtedy Lubaszcz przejął cały zespół piłki nożnej. Do odbudowy sekcji piłki nożnej i posze­rzeniu działalności LZS przyczynił się pod koniec lat 70­. XX wieku działacz LZS, nieżyjący już dziś burmistrz Mro­czy w latach 2002-2011 Wiesław Gozdek. W 1985 roku drużyna znowu grała w klasie A. W połowie lat 80­. XX wieku prezesem klubu został Henryk Szynal i jest nim do chwili obecnej. W tym czasie także zmieniono nazwę klubu na „Tarpan” Mrocza. Dlaczego Tarpan – Na pewno nie od marki samocho­du. Inicjatorem zmiany nazwy był nieżyjący już Ryszard Książek, lekarz weterynarii (na studiach grał w rugby – był reprezentantem Polski). To on trenował zawodników i potrafił ich, dzięki sobie tylko znanej metodzie, tak przy­gotować kondycyjnie, że mogli grać nie jeden a dwa mecze dziennie. Grali radosny i żywiołowy futbol i stąd to przyrównanie do dzikiego, nieokiełznanego konika. Do ligi okręgowej „Tarpan” wszedł w sezonie 1986/87. Obecnie niestety Tarpan gra w klasie A.

Na szczęście na piłce świat się nie kończy, mają przecież wspaniałych ciężarowców. Sekcja podnoszenia ciężarów powstała 12 lutego 1997 r. z inicjatywy Henryka Dueskau, Dominika Mikołajczyka i Henryka Szynala, później dołączył do nich Ireneusz Chełmowski, który wcześniej był zawodnikiem – niestety zmarł w 2011 roku w wieku zaledwie 38 lat. Już w 1999 roku drużyna ciężarowców wywalczył awans do II ligi, a na mistrzo­stwach Polski seniorów Agnieszka Świt zdo­była dla klubu pierwszy medal – brązowy. Gwiazdami pierwszej wielkości w XXI wieku byli bracia Zielińscy, Adrian w 2012 roku wywalczył złoty medal olimpijski, był też mistrzem świata. Wpadek dopingowych, które były ich udziałem tuż przed rozpoczęciem IO w Rio de Janeiro, dopuścili się będąc już w klubie Zawisza Bydgoszcz. Dziś wschodzącą gwiazdą klubu jest 20-letnia Wiktoria Wołk, mistrzyni Polski seniorek, startująca w kat. 64 kg.

Sukcesy zawodników z Mroczy, zaangażowanie prezesa, działaczy klubowych i wspomnianego już burmistrza Miasta i Gminy Wiesława Gozdka przyczyniły się do otwarcia w styczniu 2010 roku Ośrodka Przygotowań Olimpijskich na stadionie miejskim w Mroczy z dobrze wyposażoną siłownią, sauną i bazą noclegową, warunki do treningu poprawiły się jeszcze bardziej po 2016 roku, kiedy to oddano do użytku piękną halę widowiskowo-sportową, gdzie można organizować imprez na najwyższym poziomie.

Najmłodszą sekcją w klubie jest brydż sportowy – sport nisko budżetowy. Henryk Szynal, prezes klubu od ponad 30 lat, podkreśla, że sukcesy, któ­re osiągnęli, w dużej mierze zawdzięczają sponsorom, którzy ofiarnie i systematycznie wspomagają ich finansowo. W 2017 roku, podczas Drużynowych Mistrzostw Polski w Podnoszeniu Ciężarów, klub hucznie świętował swoje 70-lecie oraz 20-lecie sekcji podnoszenia ciężarów. Na uroczystości były władze lokalne, sponsorzy oraz kilku medalistów olimpijskich – Adrian Zieliński, Szymon Kołecki, Arsen Kasabijew, Krzysztof Siemion, Bartłomiej Bonk, Krzysztof Zawada oraz Tomasz Zieliński.

Na podstawie historii klubu zamieszczonej na stronie internetowej. Fot. MGLKS Tarpan Mrocza

Uherce to jedna z najstarszych bieszczadzkich miejscowości (pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1436 roku). Istniały prawdopodobnie już w czasach książąt ruskich.

Sport, w dawnych latach jeszcze bardziej niż obecnie, odgrywał wielką rolę integracyjną lokalnej społeczności. Klub zasłynął nie tylko z pięknej nazwy nawiązującej do górskiej roślinności. W „Szarotce” grali potomkowie politycznych uchodźców – Grecy, Macedończycy i Serb. Mogą się też pochwalić wychowankiem – Rafałem Niżnikiem, grającym m.in. w Broendby Kopenhaga, BK Frem, Górniku Zabrze, Górniku Łęczna, który jako młody chłopak brał udział w finale centralnym „Piłkarska Kadra Czeka”. W 2013 roku na stadionie w Uhercach z okazji oficjalnego zakończenia kariery przez Rafała Niżnika odbył się mecze towarzyskie Szarotki z Motorem Lublin i drużyną Przyjaciół Rafała Niżnika. Na boisko wybiegi m.in.: Przemysław Kaźmierczak ze Śląska Wrocław, zawodnicy Korony Kielce Tomasz Lisowski i Paweł Golański, Rafał Grzelak z Arki Gdynia. Uczta dla kibiców. Później okazało się, że piłkarz nie może jednak rozstać się z futbolem. Od 2017 roku nadal gra w „Szarotce”, okazjonalnie, bo mieszka w Łodzi, trenuje z nimi i dzieli swoim doświadczeniem.

Jednak najciekawszą informacją o klubie jest to, że pierwszym prezesem klubu była… kobieta – Stefania Sawińska. W tamtych latach to chyba jedyny taki przypadek w Polsce! Początki klubu trudno odtworzyć, bo zachowało się niewiele dokumentów czy pamiątek z pionierskich lat, a jeżeli już coś przetrwało, to raczej w szczątkowej formie. Pamięć ludzka jest zawodna, a wiele osób już nie żyje. Wiadomo, że założycielami LZS byli: Stefania Sawińska, Aleksander Mielniczek, Jarosław Nanaszko i Marian Czerniga. Co ciekawe, na początku nie mieli jak większość LZS sekcji piłki nożnej. Zaczęli od podnoszenia ciężarów, kolarstwa, lekkoatletyki, biegów narciarskich i tenisa stołowego. Rowery i narty do biegania otrzymali od Rady Powiatowej LZS w Lesku. Chętnych do uprawiania sportu było więcej niż sprzętu.

Obecna nazwa klubu pojawiła się na początku lat 50. XX wieku. Dlaczego „Szarotka” – Zachowały się dwie wersje. Pierwsza – honorowy prezes klubu Stanisław Wojtaszek słyszał, że była symbolicznym gestem za pomoc od Podhala Nowy Targ. Druga – nieżyjąca już Stefania Sawińska, narciarka i lekkoatletka, przed kilkoma laty tak to przekazała: „Marzyło mi się kiedyś wyjechać na narty w Alpy, a że to marzenie było trudno zrealizować, pozostało mi tylko popatrzeć na piękny alpejski kwiat szarotki i tak nazwać mój ukochany klub”.

Trudno sobie jednak wyobrazić wiejski klub bez piłki nożnej. W Uhercach drużyna piłkarska też powstała, a przyczyniło się do tego w dużym stopniu stacjonujące w pobliskiej Olszanicy wojsko. Zebrana naprędce ferajna z Uherzec pierwszy mecz rozegrała z żołnierzami. Nikt już nie pamięta wyniku, ale spotkanie musiało zakończyć się pomyślnie, bo zaraz zgłoszono drużynę LZS „Szarotka” Uherce do oficjalnych rozgrywek piłkarskich – przypuszcza działacz klubu Jarosław Krajewski. Wojsko ofiarowało zielone koszulki, które długo służyły drużynie. Wyjazdy na mecze miały swój klimat i oprawę. Pod koniec lat 50. minionego wieku mecze były rozgrywane na obecnym stadionie, ale przed modernizacją. – Wtedy boisko nie było zbyt wielkie. Wokół obsadzone grabami, które rosły blisko linii. Bywało, że zawodnicy wpadali w drzewa, na których siedzieli kibice – wspomina Mirosław Turkawski. Zainteresowanie meczami było ogromne. Ponad tysiąc ludzi przyszło obejrzeć w akcji piłkarzy Karpat Krosno, z którymi „Szarotka” w meczu Pucharu Polski przegrała 1:4.

W latach 60. XX wieku „Szarotka” wzbudzała zainteresowanie także z innego powodu. Bywało tak, że w wyjściowej jedenastce było aż dziesięciu cudzoziemców – Greków, Macedończyków i Serbów. Kapitanem zespołu był Polak, Mirosław Turkawski. Największą sławę zdobył Grek Kostas Diamandakis –  jego wyczyny z piłką urosły do legendy, natomiast Serb Menio Binkowski ze względu na bardzo mocny strzał był postrachem bramkarzy. Cudzoziemcy wywodzili się z osiadłych w Bieszczadach uchodźców z Grecji, którym ówczesne władze dały schronienie po wojnie domowej. – W piłkę nauczyli się grać w Grecji, a część z nich na Węgrzech, gdzie wcześniej przebywali – wspomina Mirosław Turkawski.

Po latach tłustych przyszły chude. Pod koniec lat 70. XX wieku piłkarze grali w klasie C bez znaczących sukcesów. Klub zawiesił działalność. Reaktywował „Szarotkę” miejscowy nauczyciel wychowania fizycznego, p. Głaba. Założył drużynę trampkarzy. Duże zasługi w reaktywowaniu drużyn młodzieżowych mieli również Ryszard Bodio i Edward Gocał. Dopiero postawienie na młodzież i pojawienie się w klubie trenera Andrzeja Fala zaczęło przynosić efekty. W 1989 roku drużyna zajęła trzecie miejsce w Polsce w rozgrywkach „Piłkarska Kadra Czeka”. Zespół seniorów w 1993 roku awansował do klasy okręgowej. W V lidze Szarotka zadomowiła się na 11 lat. Potem znowu był spadek, obecnie klub występuje ponownie w klasie okręgowej, grupa Krosno.

Klub by nie istniał, gdyby nie oddani działacze: Ryszard Bodio, Stanisław Wojtaszek, Stanisław Piwiński, Mirosław Turkawski, Jan Krakowski, Eugeniusz Urbaniak, Bogusław Lenard, Edward i Stanisław Miśko, Henryk Malawski, Eugeniusz Nieznański, Jacek Sankowski, Jarosław Krajewski wieloletni prezes Franciszek Romanek.

Prezesami Szarotki w minionym latach byli: Stefania Sawińska, Edward Smoliński, Adam Smoliński, Wojciech Sawiński, Mirosław Turkawski, Tadeusz Konieczko, Stanisław Piwiński, Krzysztof Latusek, Franciszek Romanek, Mariusz Zapała (obecnie). 

Zdjęcia archiwalne pochodzą z Facebooka klubu – nie są jednak opisane. Tekst oparty na historii klubu zamieszczonej na stronie internetowej.

Szczególną rolę w okresie powojennym odegrały ludowe zespoły sportowe w integracji społeczności lokalnej na ziemiach zachodnich, o których mówiono, że znajduje się tu „zbieranina” z całej Polski. Drużyna sportowa, jej działalność, jej ambicje stały się dla mieszkańców ważniejsze niż różne uprzedzenia. Ludowe Zespoły Sportowe Ziemi Świdnickiej rozpoczynały swoją działalność w latach 1946-48. Początki ich działań nie są jednak udokumentowane, ale w materiałach zawartych w opracowaniu „XXV lat Ludowych Zespołów Sportowych na Dolnym Śląsku” Wrocław, styczeń 1971 r. znajdujemy informację, że pierwszymi ludowymi zespołami sportowymi były: LZS Mokrzeszów, obecnie LKS „Zieloni” Mokrzeszów – założyciel Tadeusz Adamczyk – 1946 r. i LZS Lutomia, obecnie LKS Kłos Lutomia – założyciel Jan Żydek – 1946 r.

LZS/LKS Kłos Lutomia

Lutomski klub sportowy powstał w 1946 roku. Jednak udokumentowaną działalność ma dopiero od 1948 roku i 3 lata temu obchodził 70-lecie swojego istnienia. To jednosekcyjny klub piłki nożnej.

Jego założycielami byli: Piotr Wojewodzic, Wojciech Szawara, Stanisław Mrzygłód, Jan Siedlecki, Stanisław Ciesielski i Jan Pasternak, pierwszym prezesem klubu został Stanisław Żydek. Na początku rozgrywki piłkarskie odbywały się pomiędzy wsiami, przy współpracy z gromadzkimi radami narodowymi i rozgrywane były na terenie gromad. Najpierw opiekę nad klubem sprawowało kółko rolnicze, a w później RSP Lutomia. W 1952 roku po utworzeniu Zrzeszenia LZS, powstała liga powiatowa LZS, w rozgrywkach której brali udział.

Największy rozkwit klubu przypada na lata 1980-95. Działacze organizowali wtedy zawody sportowe na szczeblu powiatowym, gminnym i wojewódzkim. Oprócz turniejów piłki nożnej odbywały się turnieje piłki siatkowej, tenisa stołowego, podnoszenia odważnika i zawody lekkoatletyczne. Organizowane były turnieje dla dzieci i młodzieży.

W 1988 roku z inicjatywy prezesa Stanisława Lato wybudowano szatnię sportową i wykonano ogrodzenie boiska. Prace wykonała RSP Lutomia, przy współudziale gminy Świdnica, LZS, rad sołeckich. Kolejny rozwój bazy treningowej to rok 2010, budowa Orlika i nowej szatni, sfinansowana z budżetu Gminy Świdnica. Na obiekcie sportowym prowadzone są rozgrywki ligi Orlika, mecze piłkarskie, organizowane są festyny i zawody strażackie. LKS Kłos Lutomia obecnie liczy ponad 70 członków. Ma dwie drużyny piłkarskie – jedna gra w Klasie A, druga w Lidze Orlika.

W swej 75-letniej historii klubu prezesami byli: Stanisław Żydek, Władysław Bochun, Jerzy Fitrzyk, Stanisław Lato, Bogdan Janiszewski, Czesław Wrobel, Władysław Urbański i Tomasz Urbańczyk. Obecnie zarząd LKS Kłos Lutomia tworzą: prezes Jacek Rosada, sekretarz Andrzej Kierczak i skarbnik Mariusz Janiszewski.

LZS/LKS „Zieloni” Mokrzeszów

W historii kluby szczególnie zapisały się dwie indywidualności: Józef Beker, znany kolarz i Ryszard Lech, wieloletni przewodniczący wojewódzkiego Zrzeszenia LZS we Wrocławiu.

Tutejszy LZS został założony w lipcu 1946 roku. Pionierami organizującymi lokalne życie sportowe byli: Stanisław Owoc, Franciszek Kułakowski, Zygmunt Węgłowski, Stanisław Jasiński, Tadeusz Adamczyk i inni.

Drużyna piłkarska bardzo szybko awansowała do klasy D, bo już w 1948 roku i zaraz do klasy C. Pierwszy większy sukces przyszedł w 1958 roku – „Zieloni” (barwy klubowe) wywalczyli awans do klasy B. W tamtych latach było to marzenie wszystkich drużyn wiejskich.

Na początku lat 60. XX wieku powstaje w klubie sekcja kolarska. Kolarzami klubu byli m.in.: Bogdan Błaszczyk, Józef Beker, Kazimierz Pichurski. Największy sukces odniósł Józef Beker. Startował na Olimpiadzie w Tokio (1964), jeździł z powodzeniem w Wyścigu Pokoju, w 1963 roku wygrał Wyścig Dookoła Polski, jako pierwszy z kolarzy LZS wygrał etap podczas Wyścigu Pokoju w Zielonej Górze 19 maja 1963. Był bardzo przystojny, sportowcy i dziennikarze mówili o nim „Casanova z Mokrzeszowa”. W tych samych latach również wiele sukcesów odnoszą: sekcja lekkoatletyczna prowadzona przez Ryszarda Lecha (późniejszego wieloletnie przewodniczącego wojewódzkiego Zrzeszenia LZS i działacza szczebla centralnego), sekcja strzelecka, szachowa, tenisa stołowego. Za szeroką działalność sportową i sukcesy na różnego rodzaju spartakiadach i zawodach LZS Mokrzeszów zostaje wyróżniony przez Radę Wojewódzką we Wrocławiu. W nagrodę wybudowano im nowy stadion piłkarski z urządzeniami do uprawiania lekkoatletyki. 

W 1969 roku drużyna piłki nożnej odniosła największy sukces w swojej historii. Startując w rozgrywkach o Puchar Związku Zawodowego Pracowników Rolnictwa wywalczyła I miejsce na szczeblu powiatu Świdnica, następnie I miejsce na szczeblu województwa Wrocław, dotarła do rozgrywek centralnych. W 1970 roku powołany zostaje nowy zarząd klubu w składzie: Julian Jasiński – przewodniczący, Roman Saliński – sekretarz, członkowie: Stanisław Węgłowski, Józef Garazdowski, Stanisław Jasiński, Eugeniusz Mohylak, Tadeusz Śliwakowski, Jan Żurek. Trenerami byli Stanisław Gawłowski i Tadeusz Śliwakowski. Zgłoszono do rozgrywek dodatkowo drużynę juniorów i trampkarzy. Efekty pracy zarządu i trenerów przyszły bardzo szybko. Drużyna awansowała do klasy A. „Zieloni” przez wiele lat utrzymywali się w czołówce tabeli, mogąc awansować nawet do ligi okręgowej, jednak ze względu na szczupłe finanse pozostawano w klasie A.

Kryzys lat 80. XX wieku targa nie tylko krajem, ale również klubem „Zielonych”. Drużyna spada z klasy A i B, wycofuje z rozgrywek juniorów i trampkarzy, przestają działać inne sekcje, rozpada się całkowicie zarząd. Tylko dzięki Tadeuszowi Śliwakowskiemu nie dochodzi do likwidacji klubu. Przez dość długo sam boryka się ze wszystkimi trudnościami, jest jednocześnie prezesem, sekretarzem, skarbnikiem, gospodarzem i trenerem. Po ponownym awansie do klasy B, wracają do zarządu działacze, młodzież dochodzi do wniosku, że dobrym sposobem na życie jest sport – piłka nożna. „Zieloni” tworzą fuzję z Victorią Świebodzice. Bardzo szybko następuje powrót do klasy A. Przychodzi sezon 1999/2000, kiedy to drużyna zajmuje pierwsze miejsce w grupie. Przed trenerem, piłkarzami i zarządem znowu trudna decyzja – awansować czy pozostać w klasie A. W czerwcu 2000 roku na walnym zebraniu zostaje podjęta decyzja – nie wolno marnować potu i wysiłku piłkarzy, a mieszkańców Mokrzeszowa i okolice pozbawiać wspaniałych widowisk piłkarskich, awansujemy do klasy okręgowej. Wybrany zostaje zarząd, na czele którego staje Bogdan Kukla, a wiceprezesem jest Tadeusz Śliwakowski. Przed sympatykami piłki nożnej staje nowe wyzwanie – przygotowanie stadionu do rozgrywek. Pod kierownictwem prezesa Bogdana Kukli i sołtysa Mokrzeszowa Jana Pawlicy rozpoczęto prace remontowo-porządkowe. Dziennie do pracy przychodziło 15-20 osób. Wszystko robione jest w czynnie społecznym. Sport na tym poziomie wiąże się z dość znacznymi nakładami finansowymi, tym bardziej, że zgodnie z regulaminem rozgrywek zobligowani są do zgłoszenia drużyny juniorów i dwóch drużyn młodzików. Przygoda w okręgówce nie trwa długo. Znowu jest raz klasa A raz B. W obecny sezonie klub rywalizuje w klasie A.

Tekst oparty na stronach internetowych klubu, zdjęcia tamże, zdjęcie Józefa Bekera archiwum własne

Kolarstwo kobiet nie cieszy się taką popularnością w naszym kraju jak to w wykonaniu mężczyzn. Kibice tego sportu doskonale wiedzą jednak kim są: Maja Włoszczowska, Katarzyna Pawłowska, Katarzyna Niewiadoma, siostry Daria i Wiktoria Pikulik. Ale niewielu pamięta dziś nazwisko – Bogumiła Matusiak. Przez 16 lat – 1993-2009 – niepodzielnie panowała na polskich szosach. Była jedyną zawodniczką z Polski, która mogła nawiązać walkę z najlepszymi cyklistkami świata. W swoim dorobku ma ponad 150 wygranych wyścigów w kraju i za granicą oraz 26 tytułów mistrzyni Polski w kategorii Elite – 9 w jeździe indywidualnej na czas, 11 w wyścigu ze startu wspólnego i 6 w wyścigu górskim. Swój pierwszy złoty medal zdobyła w 1987 roku, ostatni w 2009.

Bogumiła Matusiak urodziła się 24 stycznia 1971 w Pabianicach. Przez większą część swojej kariery amatorskiej związana z LKS Pawlikowiczanka. W 2002 roku przeszła do jedynej wówczas w Polsce grupy zawodowej Start Peugeot Lublin. Od 2007 jeździła w innej w polskiej zawodowej grupie „Primus”. W latach 1990-2009 jej trenerem był Marek Wojna (1961-2009). Była jedyną Polką startującą w zawodowym Tour de France (lata 1996-2000 i 2002). Startowała w tym wyścigu 6-krotnie. Wygrała dziesiąty etap w 1999 roku, zajmując w generalnej klasyfikacji 16. miejsce, w swoim ostatnim występie w 2002 roku na jednym z etapów była druga. Dwukrotnie startowała też w Giro d’Italia. Olimpijka z Aten (2004). 11 razy startowała w mistrzostwach świata – jej najlepsze miejsca to: 9 w 2003 roku w wyścigu ze startu wspólnego w Hamilton (Kanada) i 17 w 2003 roku w jeździe indywidualnej na czas. Jej wynik z Hamilton pobity został dopiero w 2015 roku, kiedy to Katarzyna Niewiadoma w Richmond (USA) zajęła 7 miejsce.

Do kolarstwa trafiła za namową brata. – Właściwie trenowałam z chłopakami, bo tych dziewczyn garnących się do kolarstwa było bardzo mało – wspominała na Onecie. Chcąc nawiązać walkę z najlepszymi, trzeba było jeździć na zagraniczne wyścigi. Problemem był jednak brak funduszy. Maluchem jeździliśmy na wyścigi do Czech. Wtedy kolarstwo kobiece w naszym kraju, to była taka partyzantka. Teraz to jest ułożone zupełnie inaczej – tłumaczyła Matusiak, która żeby gdziekolwiek wystartować – nawet na mistrzostwach świata – musiała walczyć wraz z trenerem o pozyskanie sponsorów.

Bogumiła Matusiak była bardzo wszechstronną zawodniczką, u szczytu kariery miała propozycje przejścia do zagranicznych grup kolarskich, wszystkie odrzuciła. Dziś tak o tym mówi: – Nie podjęłam tego wyzwania, bo miałam już małą córeczkę. Ciągnęło mnie do domu, więc rezygnowałam z atrakcyjnych propozycji. Takie naprawdę znakomite pojawiły się w momencie, kiedy wygrałam etap na Tour de France. Do dzisiaj tego żałuję. Gdybym skorzystała z tych propozycji, mogłabym osiągnąć w kolarstwie znacznie więcej.

Karierę zakończyła w 2012 roku mając 41 lat. Ukończyła studia, została urzędnikiem. Ale o rowerze nie zapomniała. Staruje w wyścigach mastersów. W jej ślady chciała iść córka Katarzyna, była nawet mistrzynią Polski juniorek. Skończyła z kolarstwem po tragicznej śmierci trenera Marka Wojny, który zmarł na zawodach w Wałbrzychu na skutek upadku ze schodów. Obie panie mieszkają w Pabianicach. W tym mieście od 2018 roku rozgrywany jest we wszystkich kategoriach wiekowych Memoriał Marka Wojny, a od 2019 roku kolarze i kolarki walczą też o Puchar Bogumiły Matusiak.

LZS Pawlikowice/LKS Pawlikowiczanka

Warto kilka słów poświęcić jej pierwszemu klubowi. W 1946 roku Kazimierz Gęszczak wspólnie z Kazimierzem Placem i Kazimierzem Szymańskim założyli LZS Pawlikowice, przekształcony w 1969 roku w LKS Pawlikowiczanka. Początkowo istniały sekcje lekkiej atletyki, tenisa stołowego i kolarstwa. Największe sukcesy odnosiła ta ostatnia. Jej wychowankami byli znakomici kolarze: Krzysztof Sujka, Stanisław Pawłowski, Andrzej Pierzyński i Jerzy Bylicki, później Krzysztof Jeżowski.

W latach 60. XX wieku Stanisław Pawłowski (LKS Zawisza Rzgów, później Pawlikowiczanka) i Jerzy Bylicki z powodzeniem startowali w Wyścigu Dookoła Polski oraz w Bałtyckim Wyścigu Przyjaźni. W 1964 roku Stanisław Pawłowski zajął 2. miejsce w wyścigu dookoła Kanady, a w latach 1964-1965 wygrał kilka etapów w wyścigach dookoła Anglii oraz Belgii, w 1967 roku wygrał XI Wyścig płk. Skopenki. Wychowanek LKS Pawlikowiczanka Krzysztof Sujka, później WKS Orzeł i KS Społem Łódź, zdobył wicemistrzostwo świata na szosie (1979) i startował na olimpiadzie w Montrealu i Moskwie. Trenerami byli m.in. Marek Wojna i Wiesław Piątkowski. Sekcję kolarską zlikwidowano w 2000 roku, nieco dłużej przetrwały szachy i tenis stołowy. W miejsce zlikwidowanego klubu powstał GLKS Burza Pawlikowice z sekcją piłki nożnej i tenisa stołowego.

Ciekawostka historyczna – Karolina Kocięcka „Latająca Diablica”

W 2020 roku przypadała rocznica 100-lecia polskiego kolarstwa w niepodległej Polsce. Jednak pierwsze drewniane welocypedy dotarły do Polski będącej pod zaborami w 1867 roku. Kiedy kobiety wsiadły na rower – Pod koniec XIX wieku. Prekursorką kobiecego kolarstwa w Polsce była Karolina Kocięcka (1871 „”). Jako kilkunastoletnia dziewczynka jeździła po Warszawie rowerem, potem ścigała się głównie na torze. Jej pierwszym dużym osiągnięciem był podwarszawski wyścig na 25 wiorst (ok. 27 km) zorganizowany w 1891 roku. Tak to później wspominała: „[…] oczywiście na starcie, jak zwykle, mieli stanąć wyłącznie mężczyźni. Zaprotestowałam, prosząc, […] aby w wyścigu mogły startować również kobiety […]. Usłyszałam wtedy, że jestem właściwie jeszcze dzieckiem, a nie kobietą, ale ostatecznie zgodzili się”. Za jej sprawą na linii startowej, prócz kilkunastu mężczyzn stanęło w sumie siedem kobiet różnych narodowości. Dotarła na metę pierwsza, budząc osłupienie widowni.

Później brała udział w męskich wyścigach pozakonkursowo, ale gdy okazało się, że ma wybitne możliwości, organizatorzy sami zabiegali o jej udział. Wkrótce zyskała sporą sławę, także poza naszym krajem. O jej rowerowych wyczynach krążyły legendy. Była pierwszą kobietą, która w 1898 roku wzięła udział w najpopularniejszym wyścigu kolarskim w Rosji, na trasie Moskwa-Petersburg. W tym samym roku wygrała w Petersburgu wyścig stadionowy. Tak to później wspominała: „Trzeba było jeździć wokoło dwanaście godzin bez przerwy. Pompa niebywała. Dziesiątki tysięcy ludzi i kilka wojskowych orkiestr. Prawdziwy piknik. Startowało dziewiętnastu wybitnych kolarzy Europy”. Po dwunastu godzinach nieprzerwanej, zaś pod koniec już samotnej jazdy (wszyscy pozostali zawodnicy zrezygnowali) Kocięcka dotarła do mety i odniosła kolejne zwycięstwo, ustanawiając do tego kobiecy rekord świata (którego nie omieszkała później dwa razy poprawić). Wówczas została przez prasę nazwana „Latającą Diablicą”. Podejmowała też długie, samotne wyprawy, np. z Warszawy do Paryża i z powrotem, gdy chciała zobaczyć Olimpiadę i Wystawę Światową. Ówczesna prasa wystawiła jej taką charakterystykę: „Od 12 roku życia zaczęła jeździć na rowerze ku ogólnemu zgorszeniu matek i pań z towarzystwa. Zobaczyć wtedy młodą dziewczynę, w męskim kostiumie sportowym i w dżokejce na ulicach Warszawy, to był wielki skandal. A ta sufrażystka mało tego, że jeździła po Warszawie, ale w ogóle włóczyła się po świecie i była tam gdzie jej nie posiali. Stawała do zawodów kolarskich z mężczyznami i brała pierwsze miejsce! Rodzina ją wyklęła, znajomi patrzyli na nią niechętnie, a ona cyrkówka jeździła na rowerze i ustanawiała rekordy świata”.

Przed I wojną światową Kocięcka zainteresowała się też sportem motocyklowym i była jedną z pierwszych kobiet, która zdała w Paryżu egzamin na prawo jazdy. To jak na tamten czas prawdziwa ekstrawagancja. Z biegiem lat pamięć o wyczynach Karoliny Kręcickiej zacierała się, a szkoda bo to fascynująca postać. Szkoda też, że nie ma w Polsce żadnego wyścigu kolarskiego kobiet jej poświęconemu.

Fot. 1. Bogumiła Matusiak z medalem MP w 2008 roku (archiwum B.M), 2. Bogumiła Matusiak ze swoim trenerem Markiem Wojną (archiwum B.M), 3. Karolina Kocięcka, zdjęcie z 1900 roku

Na początku lat 90. XX wieku na stadionie klubu LKS „Chełm” Stryszów zorganizowano Mistrzostwa Świata w motocyklowych rajdach obserwowanych – Trial oraz Mistrzostwa Świata w Cyklotrialu. Sekcja motocyklowa powstała w Stryszowie w 1985 roku, a rok później, a więc dokładnie 35 lat temu, zdobyła tytuł Drużynowego Mistrza Polski w trialu motocyklowym. Klub w tym roku obchodzi 73 rocznicę powstania.

Trudne początki

Przed II wojną światową w Stryszowie istniała organizacja sportowo-wojskowa „Strzelec”. Jej członkowie wybudowali w centrum Stryszowa nieduże boisko sportowe, które wszyscy nazywali „Za browarem”. W 1948 roku Władysław Sitarz, Julian Dudoń, Józef Kwartnik, Stanisław Wieczorek, Stanisław i Franciszek Żmuda, Marian Bogdanik, Aleksander Gębala, Jan Henryk założyli Ludowy Zespół Sportowy. Małe boisko „Za browarem” stało się jego główną bazą, a najpopularniejszym sportem siatkówka. W tych latach w Stryszowie nie było prądu elektrycznego. Jaka była więc radość, gdy włączano agregat prądotwórczy Józka Kolasy, który oświetlał boisko i słychać było na cały Stryszów muzykę z płyt gramofonowych. W 1958 roku Stryszów został zelektryfikowany i to stało się początkiem końca boiska „Za browarem”. Ponad boiskiem przebiegała linia elektryczna, zdarzało się, że w czasie grania, piłka czasem uderzała w druty, co powodowało zwarcie i część miejscowości nie miała prądu. Władza zakazała grania, do tego znalazł się właściciel działki. Był to początek lat 60. XX wieku. Chociaż LZS nie miał własnego boiska prowadził prężną działalność sportowo-kulturalną. W świetlicy GS odbywały się turnieje szachowe, warcabowe i tenisa stołowego, w kawiarni turnieje „zgaduj-zgadula”, podwieczorki przy mikrofonie i wieczorki taneczne, wystawiano też sztuki teatralne.

W 1962 roku zarejestrowano LZS Stryszów w PZPN i zgłoszono drużynę piłkarską do rozgrywek o mistrzostwo klasy „C”. Ponieważ nie mieli własnego boiska, mecze w roli gospodarza grali w Zakrzowie pod Chełmem. Wtedy to LZS przyjął nazwę „Chełm” – od góry, która wznosi się nad Stryszowem.

Upragnione własne boisko

21 lipca 1968 roku, po kilku latach budowy, nowe boisko zostało uroczyście otwarte. W 1969 roku obiekt ten zajął czwarte miejsce w ogólnopolskim konkursie „Boisko w każdej wsi”, organizowanym przez RG Zrzeszenia LZS i gazetę „Gromada” Rolnik Polski”. W nagrodę otrzymali sprzęt sportowy. Przez całe lata 70. XX wieku boisko to rozbudowywali i modernizowali.

W 1980 roku LZS przekształcił się w LKS, tym samym otrzymał osobowość prawną i rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej. Przy LKS powstał Zakład Remontowo-Budowlany, który prowadził usługi na terenie województwa bielskiego i krakowskiego. Kierownikiem ZRB był Ryszard Chowaniec. Z zysków klub wybudował budynek socjalno-administracyjny, zakupił sąsiedni teren na powiększenie płyty boiska i całego obiektu, wybudował także ogrodzenie całego stadionu. Zakład Remontowo-Budowlany zaprzestał działalności w 1990 roku (powstała z niego prywatna firma), co pozbawiło klub znacznych dochodów. Aby wybrnąć z problemów finansowych zaczęli prowadzić inną działalność gospodarczą – uruchomiono skład materiałów budowlanych, punkt szklarski, usługi transportowe oraz kawiarnię. Dzięki temu dokończono budowę trybuny dla kibiców, oddano do użytku kort, boisko do siatkówki oraz skocznię w dal, a w 1997 roku boisko treningowe. W latach 1997, 1999 i 2001 obiekt sportowy nawiedziły powodzie. Poczyniły one ogromne zniszczenia. Dzięki staraniu działaczy klubu oraz wójta gminy uzyskano środki, które pozwoliły na usunięcie szkód.

Budynek socjalny oddany do użytku w 1985 roku przez długie lata dobrze spełniał swoje zadanie, ale po pewnym czasie trzeba było zrobić remont, a na to LKS nie posiadał własnych środków finansowych. Dlatego na wniosek wójta Jana Wacławskiego klub postanowił w 2009 roku budynek skomunalizować, tzn. przekazać nieodpłatnie na rzecz Gminy Stryszów. Za to gmina zobowiązała się przekazać i przekazała przyjęty budynek w trwałe użytkowanie LKS „Chełm” Stryszów. Ponadto gmina zobowiązała się przeprowadzić remont budynku oraz zapewnić bieżące utrzymanie obiektu. Wójt wywiązał się ze swoich zobowiązań, zdobył środki z Unii Europejskiej na remont i modernizacje budynku, który obecnie jest ozdobą Stryszowa podobnie jak stadion, który jest wizytówką gminy.

Sportowe życie

Przez ponad 70 lat uprawiano w klubie różne dyscypliny sportowe takie jak: siatkówka, strzelectwo, tenis stołowy, rajdy obserwowane i piłka nożna. Nieprzerwanie, od 1962 roku drużyny piłkarskie klubu biorą udział w rozgrywkach mistrzowskich, które prowadzi Podokręg Piłki Nożnej Wadowice, niedawno założyli też swoją Akademię Piłkarską dla dzieci i młodzieży. Oprócz tego przez 73 lata, klub organizował własne imprezy masowe, np. spartakiady letnie. W programie tych zawodów były konkurencje lekkoatletyczne, kolarskie, strzeleckie. Od lat 90. XX wieku zamiast spartakiad organizowane jest Gminne Święto Sportu. Klub organizuje również od 2013 roku turnieje piłki nożnej juniorów młodszych pod nazwą „Chełm Cup”. Od ponad 60 lat z klubem związany jest Marian Wieczorek, najpierw jako zawodnik, później trener, kierownik klubu, a od ponad 30 lat prezes Zarządu. Zna wszystkich i wszyscy go znają.

Triale motocyklowe i rowerowe

Oddzielny rozdział w historii kluby stanowi sekcja motorowa ze specjalnością triale motocyklowe. Sekcja powstała w 1985 roku. Drużyna tej sekcji zdobyła trzy razy tytuł Drużynowego Mistrza Polski w rajdach motocyklowych, było to w 1986, 1987, 1988 roku, a drużyna młodzieżowa na „Simsonkach” wywalczyła tytuł II wicemistrza Polski w 1988 roku. W 1992 i 1993 roku niewielki Stryszów był organizatorem Mistrzostw Świata w motocyklowych rajdach obserwowanych Trial. W 1993 roku zorganizowano też Mistrzostwa Świata w Cyklotrialu (trial rowerowy). Goszczono najlepszych zawodników świata. Zawody oglądało kilkanaście tysięcy widzów. Chociaż sekcja przestała istnieć w Stryszowie wciąż odbywają się na tutejszym torze zawody w trialu i nie tylko rowerowym.

Andrzej Kramarczyk, guru każdego trialowca

Kierownikiem sekcji motorowej był Andrzej Kramarczyk. Jak trafił do Stryszowa – W latach 70. i na początku lat 80. XX w był zawodnikiem Krakowskiego Klubu Cyklistów i Motocyklistów „Smok”, który powstał w 1912 roku. Zanim trafił do tego klubu w Cracovii uprawiał kolarstwo szosowe i torowe, później zafascynowały go triale rowerowe i motocyklowe. Był niestrudzonym popularyzatorem obydwu sportów. W połowie lat 80. XX wieku los rzucił go do Stryszowa. Dla swoich podopiecznych znalazł świetnych nauczycieli, czyli Czechów. Od nich stryszowianie uczyli się podstaw tej dyscypliny. To on postarał się o organizację MŚ dla Stryszowa. Z dwóch pasji Kramarczyka – motocykl i rower – w końcu zwyciężył ten ostatni. Bakcylem cyklotrialu zaraził całą swoją rodzinę – dzieci Anię, Tomka i Kasię, a nawet żonę. Po latach odszedł ze Stryszowa i założył własny klub – KS Aquila Wadowice, który ma swoją siedzibę w… Stryszowie. Jego klub ma na swoim koncie liczne sukcesy – wywalczył w konkurencjach trialowych 34 medale na ME i MŚ, 114 indywidualnych tytułów mistrzów kraju, zorganizował setki imprez. Liderem zespołu jest syn pana Andrzeja Tomasz, obecnie trener kadry narodowej naszych trialowców. W klubie tym swoją karierę zaczynał Tadeusz Błażusiak. Obecnie zawodnik fabryczny KTM. Chcecie więcej informacji o KS Aquila Wadowice – zajrzyjcie na ich stronę www.

Przy pisaniu tego tekstu wykorzystano wystąpienie prezesa Henryka Wieczorka na „Spotkaniu Pokoleń” z okazji 70-lecia klubu (2018 rok).

Stryszów, położony jest w powiecie wadowickim, w woj. małopolskim, jest siedzibą gminy. W 2026 roku obchodzić będzie 700-lecie istnienia. Zamieszkuje go ok. 2000 mieszkańców.

Narciarstwo pojawiało się na Podkarpaciu na długo przed II wojną światową. Za przełomową datę polskiego narciarstwa uważa się rok 1888, kiedy to mieszkaniec Ziemi Krośnieńskiej Stanisław Barabasz skonstruował pierwsze narty. Jego „ski” nie zdobyły jednak tutaj popularności, przeniósł się więc z ich produkcją do Krakowa, a potem do Zakopanego. Na Podkarpacie powrócili jego uczniowie. W Iwoniczu Zdroju w latach 20. XX wieku działali bracia Murman i Turkowie. Dzięki nim narciarstwo zaistniało się w regionie, doceniono jego walory turystyczne. Jednak rozwój tej dyscypliny sportu przerwała wojna. Na jednej z tablic na 70-lecie klubu z Iwonicza można przeczytać: „Rok 1946 przyniósł spokój, pierwszy rok po wojnie, lato było bardzo pracowite dla wsi, więc działacze i sympatycy dyscyplin letnich mieli utrudnione zadanie, natomiast zima pozwalała trochę odetchnąć od typowo wiejskich prac, szkoły zaczęły dopiero powstawać na nowo, więc młodzież miała więcej wolnego czasu. Zima 1946 roku była ponadto srogą i śnieżną zimą”. Narciarstwo zaczęło się odradzać.

Pierwsze kluby

Powstały ośrodki LZS w Zagórzu, Klimkówce, Krośnie, Odrzykoniu, Iwoniczu, Rymanowie, Dukli i wielu innych. Prawie w każdej z tych miejscowości pojawił się wyróżniający zawodnik, prekursor, dla lokalnej społeczności wzór, mistrz, jak: Jerzy Batruch, Zdzisław Gocek, Zdzisław Smorol w Zagórzu, Stanisław Bączar i W. Szczurek w Odrzykoniu, K. Czerniec w Rymanowie, E. Jasiński w Iwoniczu, bracia Stanisław i Władysław Habrat oraz Stanisław Kubit w Krośnie, Józef Penar, Jan Kasperkowicz i wielu innych w Klimkówce. Kształci się kadra instruktorska. W tym czasie, dzięki wysiłkowi tychże instruktorów przy Radzie Wojewódzkiej LZS w Rzeszowie powstaje społeczna sekcja narciarstwa, której zadaniem jest organizacja zawodów, szkolenie instruktorów, organizacja obozów sportowych, podział sprzętu narciarskiego. Pomimo ogromnego wysiłku, do lat 60. XX wieku nie miało to systemowego charakteru. Jak wspominał Władysław Habrat: (…) panowała bieda, biegano na tym co każdy miał w domu. Ubiór też był bardzo biedny, wełniane skarpety od mamy, dres to był szczyt marzeń”. Opowiadał, że na pierwszych zawodach śmiano się z jego ubioru, że taki biedny, a wygrał. Z niedowierzania powtórzono bieg i znowu wygrał. Na pierwszym obozie w Komańczy, jak wspominał „spaliśmy na słomie, a kto miał mokre skarpetki to zamarzały, takie były zimy”.

Jeżdżono na zawody co najwyżej szczebla wojewódzkiego, gdyż na dalsze wyprawy nie było środków. Startowano w biegach, skokach, kombinacji norweskiej oraz zjazdach. Po 1960 zrezygnowano jednak z narciarstwa zjazdowego, ze względu na wysokie koszty zakupu sprzętu. Policzono wtedy, że za sprzęt jednego zjazdowca kupowano wyposażenie dla trójki biegaczy.

W województwie rzeszowskim w 1960 roku działały już 23 sekcje narciarskie, w samym Krośnie aż 4, zrzeszały prawie 800 członków, za których kluby regularnie płaciły składki do PZN. Wtedy wielu sportowców z podkarpackich wsi zaczyna ocierać się o sport wyczynowy. Do starej gwardii działaczy-społeczników dołącza młodzież: Franciszek Nowak i Stanisław Nahajowski z Ustrzyk, Stanisław Guziak i Edward Gajewski z Zarszyna, Czesław Rabata z Rymanowa Zdroju, Stanisław Krukar z Deszna, Ryszard Chudziński, Marian Fajkiel z Klimkówki, Tadeusz Ciuła – Dukla, Roman Piskadło, a później Wojciech Libner – Krosno, Józef Filip, Jan Blicharczyk – Odrzykoń i wielu innych. LZS-y przeprowadziły ofensywę na nowe tereny, powody były trzy. Jeden prozaiczny – szukanie nowych członków, popularyzacja sportu, drugi – propagandowy, aby pokazać sukces wsi, rozwój kraju, słuszność istnienia LZS, trzeci – przy gorszych zimach szukano miejsc, gdzie śnieg zalega dłużej.

Pionierskie lata 60. XX wieku – sukcesy i problemy

Sukces organizacyjny i sportowy powoli stawał się faktem. Przykładowo, w 1966 w Myczkowcach koło Soliny zorganizowano zawody w biegach, a w Zagórzu w skokach, były to mistrzostwa wojewódzkie zrzeszenia LZS, startowało ponad 200 zawodników. Wygrał Sanok przed Krosnem.

Powstawały nowe obiekty. Dzięki staraniom Stanisława Habrata w 1966 w Dukli powołano Społeczny Komitet Budowy Skoczni, którą rok później oddano do użytku (służyła przez długie lata, dzisiaj nie ma po niej śladu). Jednak coraz większa ilość zawodników i sympatyków, ciągły rozwój klubów i kół LZS… dostarczał problemów. Zaczęło brakować wykwalifikowanych instruktorów i funduszy. W powiecie krośnieńskim postawiono na pracę w terenie, skupiono się na szkołach podstawowych. Pomagano nauczycielom, a lepszych zawodników pozyskiwano do klubów. Początkowo było bardzo trudno, gdyż nauczyciel odpowiadał za kilka dyscyplin, co wymagało od niego poświęcenia, ale niesamowicie popularyzowało dyscyplinę i działało na jej masowość. Przyniosło to hegemonię dla Krośnian w Okręgu LZS od 1968 roku. Dla przykładu w 1968 roku w Iwoniczu Zdroju rozegrano połączone zawody Mistrzostwa Okręgu PZN oraz Spartakiadę Wojewódzką, gdzie startowało 400 zawodników i zawodniczek. Krosno wygrało w punktacji powiatu jak i w klubowej, mając prawie 2,5 – krotną przewagę na drugim Sanokiem. Wówczas najlepszą zawodniczką była Stanisława Parylak z Orlewu Krosno, która wygrywała niemal każde zawody. W tym samym roku w Komańczy rozegrano Mistrzostwa Polski Zrzeszenia LZS, gdzie podkarpackim narciarzom przyszło zmierzyć się z tymi spod Giewontu, Wisły i Szklarskiej Poręby. Pomimo wielu perturbacji, jak np. powołaniu najlepszych zawodników do wojska, oraz przejściu wielu zawodników do klubów górniczych, województwo podkarpackie zajęło trzecie miejsce w kraju za województwem krakowskim i katowickim, a Kazimierz Barud z Karpat Klimkówka został mistrzem Polski LZS seniorów w kombinacji norweskiej, wtedy zwanej dwubojem klasycznym.

Narciarze z Podkarpacia wkraczają na arenę ogólnopolską

Na początku lat 70. XX wieku nastąpił dalszy wzrost liczby członków w narciarskich klubach, a stare problemy pozostawały. By nie zniechęcać młodzieży do tego sportu rozszerzono współpracę z ZHP oraz ZMW, szukano sponsorów. Organizowano więcej zawodów, np. o Puchar ZMW, o Nagrodę Miasta Krosna itp.

W 1969 roku LZS Orlew Krosno na Mistrzostwach Polski Młodzików na 40 startujących zespołów był już 9, prym wiodły Start Zakopane oraz TS Wisła Gwardia Zakopane. W rankingu PZN na koniec sezonu w konkurencjach klasycznych LZS Karpaty Klimkówka zajęły 14 miejsce w Polsce, a trzecie wśród zespołów LZS. Narciarze z Podkarpacia dobijali do czołówki krajowej. Odbiegali tradycjami, sprzętem, a przede wszystkim smarami i serwisem narciarskim, do którego dostęp mieli w latach 60. tylko zakopiańscy trenerzy. Wielu zawodników szło na studia, do wojska, albo do pracy, nie wracali już do sportu, z prozaicznej przyczyny, kluby na Podkarpaciu nie były w stanie utrzymać seniora, liczyć na to mogli tylko najlepsi. Wielu jednak zostało, przeszło trudną drogę od zawodnika do trenera. W roku 1969 w POZN Krosno było 16 klubów związkowych oraz 18 klubów LZS.

W 1972 w Sapporo Wojciech Fortuna zdobył złoto IO. Aby uczcić ten sukces Rada Wojewódzka LZS w Rzeszowie zorganizowała w Rymanowie Zdroju zawody pod nazwą „Rzeszowskie Sapporo”, wzięło w nich udział 720 zawodników. W Mistrzostwach Polski LZS w narciarstwie klasycznym reprezentacja woj. rzeszowskiego złożona głównie z zawodników z Klimkówki i Krosna zdobyła 5 medali. Natomiast na Mistrzostwach Polski Juniorów PZN w Zakopanem Maria Grysztar z LZS Klimkówka zajęła 4 miejsce na 3 km, a sztafeta 3x8km w składzie: Stanisław Zajdel, Roman Piskało, Andrzej Kubit również 4 miejsce, przegrywając podium na finiszu z SNPTT Zakopane.

Niestety latach 70. pojawił się pomysł, który choć niektórym działaczom wydawał się znakomity, zahamował rozwój narciarstwa w regionie. Powołano wtedy w Rymanowie Zdroju Wojewódzki Ludowy Klub Sportowy „Szron”, który miał skupić wszystkich zawodników LZS z regionu, chciano stworzyć jeden super-klub. Po początkowej euforii, przyszła stagnacja i regres na początku lat 80. XX wieku. Nie poradzono sobie organizacyjnie w Rymanowie, a jednocześnie zabrało finansowego wsparcia dla innym ośrodków.

Wróćmy do sukcesów sportowych. W roku 1971 Ryszard Penar z LZS Klimkówka i Roman Piskadło z LZS Orlew trafili do ogólnopolskiej kadry LZS. To spory sukces, biorąc po uwagę, że w zrzeszeniu LZS był np. czołowy krajowy klub LKS Poroniec Poronin. Zawodnicy z Podkarpacia na mistrzostwach Polski zajmowali miejsca w pierwszej dziesiątce, a nawet szóstce. Pokazuje to jak niesamowitą drogę przeszła młodzież z podkarpackich wsi, startując na drewnianych narciarskich samoróbkach jeszcze w latach 50., a już w latach 70. walczyła o najwyższe lokaty w kraju. W żadnej innej dyscyplinie kluby LZS z tego regionu nie miały takich sukcesów.

Po 1975 roku coś zaczęło zgrzytać

Jednak od 1975 roku ten marsz do przodu zostaje zahamowany. Przyczyn było wiele: słabsze zimy, trudności gospodarcze w kraju, odejście starych działaczy, awanse działaczy regionalnych na szczebel centralny, brak pomysłu i strategii na dalszy rozwój narciarstwa w regionie. Po upadku Szron Rymanów, działalność wznowiła Klimkówka, skupiła się jednak na nowej dyscyplinie – biathlonie, co okazało się strzałem w dziesiątkę. Na najlepszych zawodników wyrastali tam: Janusz Penar, Andrzej Penar, Wacław Krystyński, Marek Kasperkowicz. Orlew Krosno rozdzielił się na klika ośrodków, ale działających pod jedną banderą. W Odrzykoniu „rządził” Józef Filip, w Krośnie – Roman Piskadło, a w Głowience – Wojciech Libner. Młodzi działacze i trenerzy wychowali kilku solidnych zawodników: Andrzej Krygowski, Bogdan Kustorń, Barbara Prajzner oraz Jacek Habrat. Wśród zrzeszeń LZS w 1985 roku Krosno był na 5 miejscu.

W latach 1957–1988 w narciarstwie klasycznym na Mistrzostwach Polski Zrzeszenia LZS zawodnicy z województwa krośnieńskiego zdobyli indywidualnie lub drużynowo 53 medale. Na Mistrzostwach Polski PZN najważniejsze sukcesy to: srebrne medale w biegu na 2 km i w kombinacji norweskiej Romana Guzika w 1969 roku w kategorii młodzik oraz w 1985 w Szklarskiej Porębie złoty medal Barbary Prajzner na 5 km oraz srebrny Andrzeja Krygowskiego na 15 km. Krygowski zdobył jeszcze kilka medali szczebla centralnego, ale już jako zawodnik SMS Zakopane oraz kadry narodowej pod okiem Edwarda Budnego. Startował również na Mistrzostwach Świata w Lahti 1988 roku.

Sukcesy podkarpackich narciarzy mogły pewnie być większe, jednak wielu z nich nie zmieniło barw klubowych, pozostając wiernym zielono-czerwonym barwom LZS. Zostali na swojej wsi lub swoim mieście. Powodów było wiele, albo rodzice się nie zgadzali, bo ziemia stałby odłogiem, albo sami podejmowali taką decyzje, czując przywiązanie do małej ojczyzny. W trudnych latach 90. XX wieku na szczeblu centralnym Zrzeszenia LZS zapadła decyzja o zaprzestaniu organizowania mistrzostw Zrzeszenia w narciarstwie. To, a także wiele innych czynników spowodowało, że dziś na Podkarpaciu tego sportu w LZS-ach praktycznie już nie ma.

Piotr Habrat

Od redakcji. Artykuł ten to fragment pracy magisterskiej Piotra Habrata pt. „Sport na terenach wiejskich i w małych miejscowościach. Wpływ zmian ustrojowych 1989 roku na przykładzie wybranych dyscyplin zimowych w województwie podkarpackim i małopolskim”. Prac obroniona została w 2019 roku w Wyższej Szkole Edukacji w Sporcie w Instytucie Sportu i Rekreacji w Warszawie.

Po przeczytaniu tekstu, czytelnik zauważy, że nazwisko Habrat pojawia się w nim wielokrotnie. Piotr Habrat jest wnukiem i synem znanych na Podkarpaciu działaczy i kontynuuje ich tradycje.

Nie rozstajemy się z nim, bo fragmenty tej pracy magisterskiej jeszcze wykorzystamy.

Fot. Archiwum P. Habrat